Plac Stu Straconych w Zgierzu to jedno z tych miejsc, które wywierają silne emocje już od pierwszych chwil pobytu. Oddaje hołd tragicznym wydarzeniom II wojny światowej i pełni wyjątkową rolę w lokalnej przestrzeni pamięci narodowej. Monumentalny obelisk i uroczysta atmosfera tego zakątka przypominają o dramacie, który rozegrał się tutaj w 1942 roku, stając się symbolem okrucieństwa okupanta i bohaterstwa zwykłych ludzi. Plac jest nie tylko miejscem zadumy, ale także świadectwem historii miasta, regularnie odwiedzanym przez mieszkańców i gości z całej Polski.
Historia Placu Stu Straconych
Plac Stu Straconych, dawniej znany jako Plac Stodół, to miejsce publicznej egzekucji z 20 marca 1942 roku, uznawanej za największą w Kraju Warty podczas okupacji niemieckiej. Tego dnia na rozkaz hitlerowskich władz, w odwecie za zastrzelenie dwóch SS-manów przez polskiego żołnierza, na plac spędzono około 6 tysięcy mieszkańców Zgierza i okolic. W obecności zebranych rozstrzelano stu Polaków, spośród których 96 było mężczyznami, a 4 kobietami. Ofiary wybrano zarówno wśród miejscowej ludności, jak i przywiezionych z łódzkich więzień, a decyzja miała charakter zbiorowego terroru.
Ciała zamordowanych zostały początkowo pochowane w Lesie Lućmierskim, a po wojnie ich szczątki ekshumowano i przeniesiono do wspólnej mogiły w tej samej lokalizacji. Egzekucja z 1942 roku na stałe zapisała się w pamięci mieszkańców i stała się jednym z najbardziej dramatycznych epizodów lokalnej historii.
Pomnik i architektura miejsca
Sercem Placu Stu Straconych jest okazały pomnik, będący dziełem Antoniego Biłasa. Pierwsza, drewniana wersja monumentu pojawiła się tuż po zakończeniu wojny w 1945 roku. W latach pięćdziesiątych została zastąpiona betonową iglicą, której obecny kształt odsłonięto 28 września 1969 roku. Iglica jest prosta, monumentalna, a jednocześnie budzi respekt swoim rozmiarem i formą. Na pomniku widnieje inskrypcja upamiętniająca tragiczną egzekucję i poświęcenie społeczeństwa Zgierza.
Plac przeszedł kilka modernizacji, ostatnio zyskał nową infrastrukturę: oświetlenie, odnowione tablice pamiątkowe oraz estetyczne zagospodarowanie przestrzeni. Nawierzchnia wokół monumentu została dostosowana do współczesnych standardów dostępności i bezpieczeństwa, a liczne nasadzenia zieleni podkreślają uroczysty charakter miejsca. Nocą plac przyciąga uwagę subtelnym podświetleniem, dodającym całości atmosfery zadumy.
Znaczenie miejsca i formy upamiętnienia
Plac Stu Straconych stanowi nie tylko miejsce pamięci, ale również ważny punkt na mapie edukacyjnej Zgierza. Co roku odbywają się tu uroczystości rocznicowe z udziałem władz miasta, kombatantów, młodzieży i mieszkańców. Odbywają się także lekcje historii oraz wycieczki szkolne, których celem jest przekazanie młodszym pokoleniom tragicznej prawdy o wojennej przeszłości miasta i regionu.
Wśród stałych elementów są zapalane znicze i składane kwiaty, a symbolika miejsca stale przypomina o konieczności pielęgnowania pamięci narodowej i szacunku dla ofiar wojny. Pomnik doskonale wpisuje się w przestrzeń publiczną, stając się istotnym elementem lokalnej tożsamości.
Informacje dla odwiedzających
Plac Stu Straconych położony jest w samym sercu Zgierza, na skrzyżowaniu ulic Piątkowskiej i Józefa Piłsudskiego. Dojazd jest wygodny zarówno samochodem, jak i komunikacją miejską – kursują tu tramwaje linii 46 i autobusy linii 6 oraz 61. Sam plac jest ogólnodostępny, zwiedzanie odbywa się bezpłatnie przez całą dobę. Parking znajduje się w okolicy, a teren jest przyjazny dla osób z ograniczoną mobilnością. W pobliżu nie brakuje też punktów gastronomicznych i innych zabytków, które można połączyć w trasie spacerowej.
Atmosfera miejsca
Zwiedzanie Placu Stu Straconych zawsze wiąże się z poczuciem refleksji. Unikatowa cisza i powaga przestrzeni skłaniają do zadumy nawet podczas codziennego zgiełku miasta. Warto zatrzymać się tu, by oddać hołd ofiarom i przemyśleć losy minionych pokoleń, które doświadczyły niewyobrażalnego cierpienia. To miejsce nabiera szczególnego znaczenia zwłaszcza wieczorem, kiedy podświetlenie pomnika wydobywa surowość formy i symboliczny wymiar historii.
Podsumowanie
Plac Stu Straconych w Zgierzu to nie tylko architektoniczna i historyczna perła miasta, ale przede wszystkim miejsce o głębokiej mocy emocjonalnej. Każda wizyta wzbogaca o ważne doświadczenie zadumy nad tragiczną historią i siłą lokalnej społeczności. Monument i plac, starannie zadbane i regularnie modernizowane, są trwałym pomnikiem pamięci, którym Zgierz upamiętnia jedną z najboleśniejszych kart swojej przeszłości. To także doskonały punkt wyjścia do odkrywania innych ciekawych miejsc regionu, pełnych zarówno piękna, jak i niełatwych do zapomnienia wspomnień.